Fitoterapia Praktyczna
Portal edukacyjny dla pacjentów, lekarzy, farmaceutów i zielarzy zainteresowanych fitoterapią praktyczną i ziołolecznictwem.
Odwiedź nas i zapisz się do Newslettera!
Naturalne środki ziołowe o działaniu leczniczym w chorobach układu krążenia
Artykuł opracowany w ramach Dotacji Celowej IWNiRŹ-PIB w Poznaniu, Obszar II Rynki rolne; Zadanie 2.10 Przygotowanie artykułów popularno-naukowych na temat możliwości wykorzystania produktów z konopi i ziół w prasie branżowej.
Choroby układu krążenia stają się coraz większym problemem w powoli starzejącym się społeczeństwie. W 2019 roku było one odpowiedzialne za większą liczbę zgonów na świecie niż choroby nowotworowe. Pokazuje to jak poważny jest to problem. Przy rosnącej liczbie przypadków chorób sercowo-naczyniowych rośnie zainteresowanie naturalnymi możliwościami wspierania zdrowia naczyń i serca. We współczesnej medycynie coraz częściej możemy dostrzec terapeutyczne korzyści wynikające z zastosowania naturalnych substancji wspomagających takich jak: hibiskus, kurkuma, soja, nasiona winogron czy kwiat głogu.
- Ketmia szczawiowa (Hibiscus sabdariffa)
Kwiaty hibiskusa są od wieków cenione w wielu regionach świata za swoje właściwości terapeutyczne. Najczęściej wykorzystywaną formą jest napar z hibiskusa potocznie nazywany herbatą. W ostatnich latach ukazały się liczne publikacje naukowe dostępne na stronach takich jak PubMed czy MEDLINE, które wskazują na terapeutyczne właściwości Hibiscus sabdariffa. Badania potwierdziły korzystny wpływ w leczeniu takich schorzeń jak otyłość, cukrzyca czy nadciśnienie tętnicze. Właściwości przeciw nadciśnieniowe hibiskusa wynikają z działania naczyniorozszerzającego oraz moczopędnego. Ponadto jest również naturalnym inhibitorem enzymu konwertazy angiotensyny (ACE), co przyczynia się do obniżenia ciśnienia krwi. Enzym ten odgrywa kluczową rolę w regulacji ciśnienia tętniczego. Napar z hibiskusa ma również właściwości przeciwzapalne oraz zmniejsza częstotliwość akcji serca, co również przyczynia się do poprawy jego kondycji. Hibiskus obniża ponadto poziom glukozy we krwi i zmniejsza insulinooporność, wykazując podobne działanie do gliptyn wykorzystywanych w leczeniu cukrzycy. Regularne spożywanie naparu z hibiskusa może zatem przynieść korzyści pacjentom z zaburzeniami gospodarki lipidowej i węglowodanowej.
Podsumowując, Hibiscus sabdariffa jest naturalnym środkiem o wszechstronnym działaniu leczniczym, który wspiera profilaktykę i leczenie chorób przewlekłych, takich jak nadciśnienie tętnicze, hipercholesterolemia czy cukrzyca. Systematyczne spożywanie hibiskusa, zarówno w formie herbaty, jak i ekstraktu, może przynieść długotrwałe korzyści prozdrowotne, stanowiąc przy tym wartościowy element diety.
2.Kwiat Głogu ( Crataegus )
Kwiat głogu jest rośliną z rodziny różowatych. Zawiera między innymi takie związki jak flawonoidy, terpenoidy oraz kwasy organiczne, które wykazują wielofunkcyjne działanie biologiczne o szerokim zastosowaniu w leczeniu chorób układu sercowo-naczyniowego. Na przestrzeni lat powstało wiele prac potwierdzających lecznicze właściwości głogu. Wynika z nich między innymi, że głóg oraz ekstrakty z niego pomagają w ochronie naczyń krwionośnych wpływając na molekularne mechanizmy w nich zachodzące. Składniki aktywne zawarte w głogu umożliwiają zmniejszenie stresu oksydacyjnego, ograniczają stan zapalny oraz pomagają w regulacji poziomu lipidów przeciwdziałając ich gromadzeniu i tworzeniu się blaszek miażdżycowych. Ekstrakt z głogu wspiera rozkurcz oraz usprawnia funkcje śródbłonka naczyniowego. Ponadto wykazano, że składniki głogu zwiększają poziom wapnia wewnątrzkomórkowego przez co wykazują działanie antyagregacyjne (hamują zlepianie płytek krwi) i wspierają procesy przeciwzakrzepowe. Są to kluczowe właściwości mogące być wykorzystywane w profilaktyce zatorów i zakrzepów w układzie naczyniowym.
Podsumowywując głóg posiada liczne właściwości wspierające układ krążenia. Wspiera on nie tylko prawidłowe funkcjonowanie śródbłonka naczyniowego przeciwdziałając miażdżycy ale również ogranicza zachodzenie procesu wykrzepiania przyczyniając się do profilaktyki udarów niedokrwiennych.
3.Kurkuma (Curcuma longa)
Kurkuma jest jedną z roślin najdłużej stosowanych w medycynie tradycyjnej w leczeniu chorób układu krążenia oraz licznych chorobach współistniejących. Jej główne składniki aktywne, znane jako kurkuminoidy, obejmują kurkuminę (kurkuminę I), demetoksykurkuminę oraz bisdemetoksykurkuminę. Od dawna wiadomo, że stany zapalne oraz stres oksydacyjny odgrywają kluczową rolę w patogenezie chorób sercowo-naczyniowych. Kurkuminoidy posiadają silne właściwości przeciwzapalne i przeciwutleniające, dzięki czemu są one cennym narzędziem w profilaktyce. Liczne próby kliniczne wykazały, że kurkuma i kurkuminoidy skutecznie redukują odkładanie się blaszek miażdżycowych, redukują przerost mięśnia sercowego, nadciśnienie tętnicze, uszkodzenia spowodowane niedokrwieniem i reperfuzją. Kurkumina, będąca najważniejszym bioaktywnym składnikiem kurkumy, wpływa na szereg szlaków sygnalizacyjnych związanych ze wzrostem, proliferacją i przeżyciem komórek, ponadto ogranicza procesy zapalne i stres oksydacyjny. Kurkumina działa na poziomie molekularnym, celując w kluczowe mechanizmy patofizjologiczne, przez co może być cennym związkiem terapeutycznym. Badania kliniczne wskazują na praktyczne zastosowanie kurkuminy i jej pochodnych w leczeniu chorób sercowo-naczyniowych. Jednakże, nadal istnieją wyzwania związane z optymalizacją jej dawkowania i biodostępności, co jest istotne do wykorzystania jej jako skutecznego leku. Kurkumina i jej pochodne stanowią zatem obiecujący kierunek w badaniach nad alternatywnymi metodami leczenia chorób układu krążenia.
4. Herbata chińska (Camellia sinensis)
Zielona herbata jest bogatym źródłem flawonoidów, w szczególności katechin, które wykazują wiele korzyści dla zdrowia układu sercowo-naczyniowego. Liczne badania eksperymentalne i kliniczne sugerują, że katechiny zawarte w zielonej herbacie mogą zmniejszać ryzyko wystąpienia niekorzystnych zdarzeń sercowo-naczyniowych oraz obniżać śmiertelność z powodu chorób serca. Działanie katechin obejmuje zapobieganie miażdżycy, nadciśnieniu tętniczemu, dysfunkcji śródbłonka naczyniowego, chorobie niedokrwiennej serca, kardiomiopatii, przerostowi mięśnia sercowego oraz niewydolności serca. Katechiny obecne w zielonej herbacie wspierają zdrowie serca, m.in. poprzez zmniejszenie stresu oksydacyjnego, zapobieganie procesom zapalnym, redukcję agregacji płytek krwi oraz hamowanie proliferacji komórek mięśni gładkich naczyń. Jako przeciwutleniacze, katechiny indukują enzymy przeciwutleniające, hamują enzymy prooksydacyjne i neutralizują wolne rodniki. Przeciwzapalne właściwości katechin wynikają z ich zdolności do hamowania produkcji cytokin i cząsteczek adhezyjnych. Dodatkowo katechiny wpływają na czynniki wzrostu naczyń, hamując proliferację komórek mięśni gładkich oraz trombogenezę poprzez zmniejszenie przyczepności płytek krwi. Co więcej, katechiny mogą chronić komórki śródbłonka naczyń, wzmacniać ich integralność oraz regulować ciśnienie krwi, co dodatkowo wspiera profilaktykę chorób sercowo-naczyniowych. W przeglądzie badań eksperymentalnych i klinicznych na temat katechin zielonej herbaty podkreśla się ich wpływ na markery zaburzeń układu krążenia. Zielona herbata jest zatem cennym wsparciem w ochronie serca i naczyń krwionośnych.
5.Soja (Glycine max)
Soja, to roślina strączkowa, która zdobyła popularność w medycynie naturalnej dzięki swoim licznych właściwościom prozdrowotnym. W ostatnich latach wiele badań wskazuje na korzyści płynące z jej spożycia, szczególnie w kontekście chorób układu krążenia. Soja jest często stosowana w terapii objawów menopauzalnych, osteoporozy, zaburzeń poznawczych oraz w profilaktyce niektórych nowotworów. Jednym z jej najważniejszych działań jest redukcja ryzyka sercowo-naczyniowego poprzez obniżenie poziomu cholesterolu oraz ciśnienia krwi. Badania sugerują, że białka sojowe mogą mieć korzystny wpływ na zdrowie serca, co czyni je interesującym dodatkiem do diety osób z problemami kardiologicznymi. Nasiona soi są bogate w białko oraz izoflawony – związki o właściwościach estrogenowych, które mogą wspierać organizm w walce z różnymi schorzeniami. Spożywanie soi przez krótki okres jest generalnie uznawane za bezpieczne, jednak niektóre osoby zgłaszały działania niepożądane, takie jak nudności, problemy żołądkowe oraz zaparcia. Istnieją również obawy dotyczące potencjalnego związku spożycia soi i izoflawonów z wyższym ryzykiem przerostu endometrium, a także nowotworów piersi, jajników i macicy, dysfunkcji tarczycy oraz zaburzeń płodności u mężczyzn. Soja może być interesującym składnikiem diety dla osób z chorobami układu krążenia, ze względu na swoje właściwości obniżające poziom cholesterolu i wspierające zdrowie serca. Jednak ważne jest, aby podchodzić do jej stosowania z rozwagą i konsultować się z lekarzem, szczególnie w kontekście długotrwałego spożycia. Wymaga także dalszych badań, aby w pełni zrozumieć jej działanie oraz potencjalne skutki uboczne.
6. Olej lniany (Linum usitatissimum)
Olej lniany jest naturalnym środkiem znanym przede wszystkim z właściwości przeczyszczających, co zawdzięcza wysokiej zawartości rozpuszczalnego błonnika. Poza tym posiada właściwości wspierające zdrowie sercowo-naczyniowe i może pomagać w obniżaniu ciśnienia krwi, poprawie profilu lipidowego, spowalnianiu rozwoju miażdżycy oraz zapobieganiu arytmiom. Wspiera także zdrowie w kontekście takich dolegliwości, jak artretyzm, osteoporoza, czy objawy menopauzy. Olej lniany jest bogaty w kwas alfa-linolenowy (ALA), który należy do kwasów tłuszczowych omega-3 i wykazuje działanie przeciwzapalne. ALA może wspomagać organizm przy schorzeniach, takich jak choroba wieńcowa, hipercholesterolemia i zespół metaboliczny. Dodatkowo nasiona lnu zawierają lignany, które działają jako przeciwutleniacze i fitoestrogeny, wspierając zdrowie układu krążenia. Błonnik obecny w nasionach lnu pomaga obniżać poziom cholesterolu poprzez wiązanie kwasów żółciowych i zmniejszanie syntezy cholesterolu w organizmie. Wykazano również, że regularne spożywanie lnu przez osoby z chorobą tętnic obwodowych przyczyniało się do większego spadku ciśnienia tętniczego. Len jest generalnie dobrze tolerowany, ale ze względu na wysoką zawartość błonnika może wywoływać problemy trawienne, takie jak zaparcia czy biegunki. Może również obniżać wchłanianie innych leków, wpływając na ich skuteczność, co warto mieć na uwadze przy jego regularnym stosowaniu.
7. Nasiona winogron (Vitis vinifera)
Nasiona winogron, a szczególnie ekstrakt z nasion winogron (Grapeseed Extract, GSE), zyskują na popularności jako naturalny środek wspierający zdrowie układu krążenia. Wiele badań sugeruje, że GSE może być korzystny w terapii różnych schorzeń sercowo-naczyniowych, takich jak miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, hipercholesterolemia oraz przewlekła niewydolność żylna. Ekstrakt z nasion winogron jest bogaty w związki antyoksydacyjne, w tym oligomeryczne proantocyjanidyny, witaminę E, flawonoidy oraz kwas linolowy. Te składniki wykazują działanie przeciwutleniające, co może przyczynić się do poprawy zdrowia serca. Badania pokazują, że nasiona winogron mogą hamować funkcję płytek krwi oraz reakcje zapalne, co jest istotne w kontekście chorób układu krążenia. Profil bezpieczeństwa nasion winogron nie jest jeszcze w pełni znany, głównie z powodu braku wystarczających danych. W badaniach klinicznych zgłaszano kilka działań niepożądanych, takich jak świąd, zawroty głowy, nudności, biegunka, bóle głowy, ból gardła oraz kaszel. Nasiona winogron mogą stanowić wartościowy element diety, wspierający zdrowie układu krążenia, ale ich stosowanie powinno być przemyślane i oparte na aktualnych badaniach naukowych. Zaleca się konsultację z lekarzem przed wprowadzeniem ekstraktu z nasion winogron jako formy suplementacji, szczególnie w kontekście istniejących schorzeń sercowo-naczyniowych. W przyszłości, dalsze badania są niezbędne, aby lepiej zrozumieć działanie i bezpieczeństwo nasion winogron w terapii chorób serca.
8. Czosnek pospolity (Allium sativum)
Czosnek jest znany z właściwości profilaktycznych i terapeutycznych w różnych schorzeniach, w tym w chorobach sercowo-naczyniowych, nowotworach oraz infekcjach. Może pomagać w obniżeniu ciśnienia krwi, redukcji poziomu cholesterolu i trójglicerydów we krwi oraz w hamowaniu agregacji płytek krwi. Wpływ czosnku na układ sercowo-naczyniowy wiąże się z jego działaniem przeciwmiażdżycowym, które polega na tłumieniu stanów zapalnych i oksydacyjnych oraz ograniczaniu odkładania się lipidów w naczyniach. Czosnek wspomaga także rozkurcz mięśni gładkich naczyń, co może przyczyniać się do obniżenia oporu obwodowego i rozszerzenia naczyń. Dzięki hamowaniu produkcji cholesterolu w organizmie i zmniejszaniu jego wchłaniania w jelitach czosnek może obniżać poziom cholesterolu we krwi. W badaniach nad wpływem czosnku na profil lipidowy stwierdzono, że stosowanie preparatów czosnkowych przez dwa miesiące obniżało całkowity cholesterol i cholesterol LDL o 10%, bez istotnego wpływu na cholesterol HDL i triglicerydy. Czosnek jest ogólnie dobrze tolerowany, choć może powodować nieprzyjemny zapach ciała, zgagę, nudności i wymioty. Ze względu na jego potencjalne działanie antyagregacyjne należy zachować ostrożność u osób przyjmujących leki przeciwzakrzepowe.
Naturalne środki lecznicze odgrywają istotną rolę w profilaktyce i terapii chorób układu krążenia, oferując alternatywy i uzupełnienia dla tradycyjnych metod leczenia. Wiele roślin i ziół, takich jak wykazuje korzystne działanie w obniżaniu poziomu cholesterolu, regulacji ciśnienia krwi oraz poprawie krążenia. Dzięki obecności bioaktywnych związków, takich jak flawonoidy, polifenole czy kwasy tłuszczowe omega-3, naturalne preparaty mogą wspierać funkcję serca oraz naczynia krwionośne, zmniejszając ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych. Jednakże, mimo obiecujących wyników badań, ważne jest, aby stosowanie środków naturalnych było poprzedzone konsultacją z lekarzem. Indywidualna reakcja organizmu oraz potencjalne interakcje z lekami konwencjonalnymi mogą wpływać na skuteczność i bezpieczeństwo terapii. Zrozumienie roli naturalnych środków w kontekście zdrowia serca może prowadzić do świadomego podejmowania decyzji dotyczących diety i suplementacji, a także przyczynić się do lepszego zarządzania zdrowiem układu krążenia w dłuższej perspektywie. W przyszłości, dalsze badania nad skutecznością i bezpieczeństwem tych terapii będą kluczowe dla ich integracji w standardowej praktyce medycznej.
Autorzy: